تفاوت فرانچایز و نمایندگی

فرانچایز را می‌توان یکی از بهترین روش‌های تجارت و توسعه کسب‌وکار دانست. برخی افراد، فرانچایز را همان نمایندگی می‌دانند؛ درسته که این دو مفهوم، شباهت‌هایی با یکدیگر دارند، اما متفاوت از هم بوده و اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند. در قسمت‌های بعدی مقاله تفاوت فرانچایز و نمایندگی را بیان می‌نماییم اما پیش از آن لازم است، هر کدام را جداگانه معرفی کنیم.

فرانچایز چیست؟

فرانچایز، یعنی یک شرکت یا برند صاحب نام به افراد و شرکت‌های کوچکتر اجازه می‌دهد که از شهرت و اعتبار برند خود استفاده کنند. نمونه بارز فرانچایز در دنیا، مک دونالد است. در ایران نیز می‌توان به فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش و فروشگاه‌های زنجیره‌ای گندم اشاره کرد.

جهت معرفی بیشتر مفهوم مد نظر باید گفت که در فرانچایز، مالک یک برند، طی قراردادی به فرد یا شرکت دیگری مجوز می‌دهد که تحت دانش تخصصی، استراتژی بازاریابی، پشتیبانی و حتی مشتریان برند فعالیت کند.

با توجه به آنچه گفته شد، فرانچایز به معنای راه اندازی یک کسب‌وکار، تحت حمایت یک شرکت بزرگ با برندی معروف است. ناگفته نماند که در مقابل این حق امتیاز، همچنین استفاده از دانش تخصصی، موجودی محصول و سایر خدمات، بخشی از سود کسب‌وکار جدید به کسب‌وکار مادر تعلق می‌گیرد.

در یک مفهوم ساده می‌توان گفت که در فرانچایز، شاهد فعالیت چندین شبکه کسب‌وکار با یک نام تجاری، همچنین شیوه مدیریت یکسان و استراتژی بازاریابی مشترک می‌باشیم. برای آشنایی بیشتر با موضوع فرانچایز، پیشنهاد می‌دهیم مقاله فرانچایز چیست را مطالعه نمایید.

نمایندگی تجاری چیست؟

اعطای نمایندگی یکی دیگر از شیوه‌های رایج توسعه کسب‌وکار است که طی آن مجوز استفاده از برند به فرد یا شرکت دیگری فروخته می‌شود. در این حالت استفاده از برند و سایر علائم تجاری برای نماینده مانعی ندارد.

به طور کلی استفاده از امتیاز نمایندگی یک برند یا شرکت به دو صورت انجام می‌شود. گاهی اوقات یک فروشگاه، بر اساس قراردادی که با کسب‌وکار مادر منعقد می‌کند، محصولات آن را به فروش می‌رساند. بعضی وقت‌‌ها نیز نماینده طی قراردادی متعهد می‌شود که با نام اصلی برند فعالیت نموده و شرکت مادر بر روی کار وی نظارت کند.

به عنوان مثال ممکن است شخصی، نمایندگی چندین برند گوشی را در اختیار داشته و آنها را در فروشگاه خود که نامی خاص دارد، عرضه کند. انتخاب یا تغییر نام فروشگاه، کاملاً در اختیار نماینده است؛ البته گوشی‌ها با همان برند تولیدکننده به فروش ‌می‌رسند. همان طور که گفتیم، بسته به شرایط و نوع قرارداد، ممکن است، نماینده مجبور به استفاده از نام برند باشد.

مهمترین تفاوت‌های فرانچایز و نمایندگی

تا بدین جا احتمالاً متوجه تفاوت اصلی نمایندگی با حق امتیاز فرانچایز شده‌اید. در اعطای نمایندگی، حق استفاده از برند به فرد یا کسب و کار دیگری فروخته می‌شود و بنا بر قرارداد، نماینده در استفاده از نام تجاری کسب‌وکار مادر، مختار است؛ در حالی که در فرانچایز، مجوز راه اندازی شرکت یا فروشگاه با برند کسب‌وکار مادر صادر می‌گردد.

در ادامه برخی دیگر از تفاوت‌های مهم فرانچایز و نمایندگی را بیان می‌کنیم:

نوع قرارداد

قرارداد فرانچایز ممکن است، از نوع تک واحدی، چند واحدی، توسعه در منطقه و اصلی باشد. در دو مورد اول، امتیازگیرنده، حق راه‌اندازی یک یا چند واحد تجاری را دارد. قرارداد توسعه در منطقه، امکان افتتاح چند واحد در بازه زمانی و منطقه مشخص را به امتیازگیرنده می‌دهد. فرانچایز اصلی، امکان فروش حق امتیاز در آینده را نیز فراهم می‌کند.

بسته به نوع قرارداد نمایندگی، نماینده صرفاً امتیاز فروش محصولات شرکت مادر را به دست می‌آورد و محدودیتی در خصوص افتتاح تعداد واحد یا فروشگاه ندارد. حتی در برخی موارد می‌تواند، بدون راه‌اندازی فروشگاه فیزیکی، فعالیت خود را آغاز کند.

تعهدات

از نظر تعهدات، می‌توان دو نوع فرانچایز در نظر گرفت:

1. قرارداد فرانچایز با فرمت تجاری که طی آن فرانچایزر موظف است، نام برند، محصولات، خدمات، استراتژی‌های بازاریابی و اجرایی، کنترل کیفیت، استانداردهای برند، سیستم راه‌اندازی کسب‌وکار، حتی پشتیبانی سایت و مشاوره تجاری را در اختیار فرانچایزی قرار دهد. در عوض، امتیازگیرنده نیز متعهد می‌گردد که مطابق استانداردهای برند و در راستای اهداف کسب و کار مادر فعالیت کند و بخشی از سود خود را به امتیاز دهنده پرداخت نماید.
2. فرانچایز توزیع که در آن فرانچایزی، محصولات کسب و کار اصلی را توزیع نموده و در کنار آن خدمات ارائه می‌دهد. در این شرایط، فرانچایزر یا امتیازدهنده، فقط اجازه استفاده از برند و کالاهای خود را می‌دهد؛ یعنی خبری از مشاوره، آموزش، سیستم راه اندازی کسب‌وکار و پشتیبانی نیست.

تفاوت عمده تعهدات فرانچایز با نمایندگی آن است که در هر حالت، امتیازگیرنده فرانچایز، متعهد است که کاملاً تحت استانداردهای شرکت مادر فعالیت کند اما در نمایندگی، اولاً استفاده از دانش تخصصی و مواردی از این قبیل در کار نیست؛ ثانیاً نماینده، محصولات را به قیمت نمایندگی می‌خرد و می‌تواند سیاست‌های مختلفی را در فروش یا ارائه خدمات در پیش بگیرد.

خدمات پس از فروش

در نمایندگی، مسئولیت خدمات پس از فروش با نماینده است و کسب و کار اصلی دخالتی در آن ندارد؛ اما در فرانچایز این گونه نیست.

یکپارچگی محصولات

گاهی اوقات محصولات یا خدمات ارائه شده توسط نمایندگی‌ها با انجام تغییرات جزئی به دست مشتری رسیده و اصطلاحاً بومی سازی می‌شوند. این تغییرات ممکن است، در راستای هماهنگی با فرهنگ بومی یا شرایط اقلیمی صورت گیرد؛ مثلاً یک نمایندگی ایزوگام می‌تواند، با توجه به گرمای یا سرمای بیش از حد منطقه، تغییراتی را در تولید یا روش نصب ایزوگام اعمال کند.

در فرانچایز حتی در مواردی که حق تولید محصول به امتیازگیرنده داده می‌شود، این کار باید کاملاً تحت استانداردهای شرکت مادر صورت گیرد.

وابستگی به برند

همان طور که پیشتر توضیح دادیم، نماینده فروش یک برند، در استفاده از نام تجاری برای فروشگاه خود مختار است؛ در حالی که فرانچایز، کاملاً وابسته به برند می باشد. در واقع مهم‌ترین مزیت فرانچایز آن است که بدون نیاز به تبلیغات و هزینه اضافه، فعالیت تجاری تحت یک نام شناخته شده آغاز می‌گردد.

سخن آخر

مطالب گفته شده در بخش‌های پیشین را می‌توان این گونه خلاصه کرد که برخلاف اعطای نمایندگی که به معنای فروش مجوز استفاده از برند است، در حق امتیاز فرانچایز، امتیازگیرنده، بدون نیاز به تلاش مضاعف در جهت تبلیغات، جذب مشتری و حتی تجربه خاص با رعایت کامل استانداردهای کسب و کار اصلی، فعالیت می‌کند.

تنها ایراد فرانچایز آن است که امتیازگیرنده، مجبور است، سیاست‌های شرکت اصلی را دنبال کند و آزادی عمل کمتری دارد؛ همچنین در ازای فعالیت تحت حمایت کسب‌وکار مادر، همواره باید بخشی از سود خود را در اختیار آن قرار دهد. از این لحاظ نماینده، اختیار بیشتری دارد.